Stopień Wodny Włocławek wybudowano w latach 1963-70. Był pierwszym z ośmiu planowanych stopni piętrzących na Wiśle, które miały stworzyć Kaskadę Dolnej Wisły. Kolejnych siedem miało powstać w Wyszogrodzie, Płocku, Nieszawie (lub Ciechocinku), Solcu Kujawskim, Chełmnie, Opaleniu i Tczewie. Jest największym akwenem w centralnej Polsce: ma około 56 km długości, 75 km² powierzchni całkowitej i 370 mln m³ pojemności statycznej. Ma charakter przepływowy. Podstawowe zadania SW to produkcja czystej ekologicznie energii w Elektrowni Wodnej Włocławek, poprawa warunków żeglugi na Wiśle, poprawa warunków wodno-gruntowych dla intensyfikacji rolnictwa i leśnictwa, wykorzystanie zbiornika do celów rekreacyjno-sportowych i zapewnienie poboru wody bezpośrednio ze zbiornika dla istniejących ujęć wodnych. Pojemność użyteczna zbiornika pozwala na złagodzenie fali powodziowej.

SW Włocławek wyposażony jest także w przepławkę dla ryb i jest to kolejny ekologiczny aspekt tego obiektu. Powstała, żeby umożliwić swobodną migrację ryb na Wiśle. Funkcjonowała od samego początku istnienia SW Włocławek. Pojawiły się jednak problemy, które utrudniały, aż wreszcie uniemożliwiły jej prawidłowe funkcjonowanie. Wpływ na to miał także fakt zaniechania budowy kolejnych stopni na rzece. Właśnie brak kolejnego stopnia powodował obniżanie się dna poniżej SW Włocławek, a co za tym idzie lustra wody o około 3,5 m. Okna wejściowe dla ryb od strony wody dolnej były w większości powyżej linii wody. Sytuację nieco zmieniła budowa progu podpiętrzającego dolne stanowisko stopnia. Wpłynęło to na spiętrzenie wody na obszarze obejmującym wejście do przepławki, jednak pewien problem barierowości piętrzenia został przeniesiony kilkaset metrów niżej. W toku prowadzonego od 2014 roku monitoringu uwidacznia się granica przepływu przy jakim gatunki ryb o gorszych zdolnościach pokonywania prędkości wody i piętrzeń zanikają w przepławce. Doskonale widoczne jest to na przykładzie licznie występującego w ichtiofaunie Wisły leszcza. Przy przepływach poniżej rzędu 800-900 m³/s, czyli zbliżonych do średniorocznego, leszcz w przepławce zanikał. Ryby takie jak troć, łosoś i certa, jak również karpiowate reofilne pokonują barierę progu i przepławkę bez przeszkód przy przepływach dużo niższych, rzędu przepływu gwarantowanego tj. około 350 m³/s.

Wybudowana przepławka była przepławką typu komorowego tzn. z oknem dolnym i przelewem górnym, jednostkowy spadek pomiędzy komorami wynosił około 40 cm, co było znacznym utrudnieniem dla migrujących ryb. Rozwiązanie to miało wpływ na prędkość wody, ta była zbyt duża. Skutkowało to tym, że ryby którym mimo wszystko udało się znaleźć wejście do przepławki były zmęczone wędrówką po niej, często nie pokonywały jej z sukcesem, poza nielicznymi trociami. Zakolmatowany rurociąg wabiący także nie funkcjonował prawidłowo - jedyną wodą wabiącą do wejścia do przepławki była woda z samej przepławki, co w przeciwprądzie do wody wypływającej z elektrowni nie było wystarczające.

Wszystkie powyższe problemy zostały wyeliminowane w trakcie pierwszego (od czasów powstania obiektu), dużego i koniecznego remontu, zrealizowanego w ramach projektu „Poprawa stanu technicznego i bezpieczeństwa powodziowego Stopnia Wodnego Włocławek”. Rozpoczął się on w 2009 roku, zaś same roboty budowlane trwały od 2013 do 2015 roku. Woda przepławką popłynęła w listopadzie 2014 roku.

Przepławka na SW Włocławek od ponad 5 lat działa zgodnie z obowiązującymi normami i bez problemów. „Nowe otwarcie” przepławki to także nowy etap w jej funkcjonowaniu: Wody Polskie prowadzą intensywny monitoring ryb.

W roku 2019 przepławkę pokonało niemal 13 tys. ryb, całe spektrum gatunków:

W pięcioletnim cyklu monitoringu migracji ryb przez przepławkę na SW Włocławek można już wychwycić kilka wyraźnych trendów.

Pierwszy z nich dotyczy korelacji wartości średniorocznego przepływu wody co do poziomu migracji w odniesieniu do ogólnej puli ryb. Im większy przepływ średnioroczny i - co ważne - w miarę równomierny wysoki poziom przez cały sezon (czyli bez długich okresów niżówkowych, które w latach 2015, 2016, 2018 i 2019 trwały zazwyczaj od maja/czerwca do października/grudnia), tym wyraźnie większa liczba ryb w przepławce (wyk.4).

Do głównych zadań związanych z prowadzeniem monitoringu należy:

• kontrola nad właściwym działaniem urządzeń do monitoringu ryb – skanera zintegrowanego z podwodną kamerą i komputera obsługującego w/w urządzenie,
• kontrola nad właściwym stanem technicznym i sprawnością infrastruktury technicznej przepławki, pułapki dla ryb, zasuw wlotu i wylotu, zasuw pośrednich, żurawików do skanera i pułapki,
• kontrola nad czystością skanera zintegrowanego z kamerą, krat naprowadzających do skanera, krat naprowadzających do pułapki dla ryb, kontrola zanieczyszczeń gromadzących się u wlotu rurociągu wody wabiącej i wlotu wody do przepławki, szczelin wewnątrz przepławki,
• kontrola nad właściwym napełnieniem komór przepławki,
• gromadzenie, archiwizowanie i analizowanie danych pochodzących z urządzeń monitorujących, zainstalowanych w przepławce a służących do rejestrowania przechodzących przez przepławkę ryb,
• opracowywanie na podstawie pozyskanych danych zestawień i raportów dotyczących składu gatunkowego, ilościowego i jakościowego ryb migrujących przez przepławkę a następnie przygotowywanie i przesyłanie corocznego raportu z monitoringu przepławki organom wymienionym w decyzji środowiskowej,
• wykonywanie wywiadu wśród wędkarzy, rybaków, użytkownika rybackiego, którzy prowadzą połowy ryb w ramach obwodu rybackiego nr 5 na rzece Wiśle, w celu szacunkowej oceny skali i składu gatunkowego ciągu migracyjnego ryb,
• analizowanie i zgłaszanie potrzeb zakupowych i modernizacyjnych dotyczących zagwarantowania bezawaryjnej pracy aparatury służącej monitoringowi i jej usprawnianie w ramach posiadanej wiedzy i doświadczenia.

Prowadzony od kilku lat skrupulatny monitoring pozwolił wychwycić pewne ciekawostki. Obecność lina, karasia srebrzystego, sandacza, amura czy tołpygi to dowód na bardzo korzystne warunki hydrauliczne obiektu. W 2018 roku pojawił się pstrąg tęczowy i dość licznie 2,5 metrowe sumy. Warto dodać, że jesiotr ostronosy także mógłby migrować przepławką, gdyby ten gatunek pojawił się w zlewni Wisły w wyniku zarybień. Biorąc pod uwagę dane literaturowe, które mówią o rozrodzie tego gatunku ryby i wielkości, jakie osiągają tarlaki, można stwierdzić, że są to rozmiary porównywalne do obserwowanych już w przepławce sumów. Z danych, jakie posiadamy wynika, że realizowane w latach 2010-15 zarybienia jesiotrem ostronosym nie przyniosły spodziewanych rezultatów. Ryby nie zeszły do Morza Bałtyckiego z miejsc zarybienia w podkarpackich dopływach Wisły. Biorąc więc pod uwagę cykl życiowy (głównie wiek) w jakim jesiotr osiąga dojrzałość płciową (w zależności od płci w wieku 12-18 lat), perspektywa „powrotu”, czyli fachowo reintrodukcji i odbudowa populacji tego gatunku jest mocno odległa w czasie.

Budowa kolejnego stopnia na Wiśle, poniżej Włocławka wpłynie korzystnie na zdolność migracyjną ryb na rzece. Stagnacja wody w Zbiorniku Włocławek spowoduje zwiększony wpływ wody wabiącej z przepławki w przeciwprądzie wody wypływjącej z elektrowni, co spowoduje zwiększony efekt wabienia ryb do przepławki. Co ważne, w ramach decyzji środowiskowej dla „Siarzewa” nastąpi demontaż progu stabilizującego dolne stanowisko stopnia, a więc zniknie bariera. Co więcej, w ramach tej samej decyzji wymagana jest przepławka w formie przepławki seminaturalnej, tj. koryta obejścia SW Włocławek.

***

Stopień Wodny tworzą: śluza żeglugowa z awanportami, elektrownia wodna, przepławka dla ryb, jaz, zapora ziemna czołowa, próg stabilizujący dolne stanowisko jazu, zapora awaryjna i zapory boczne wraz z ośmioma pompowniami (odprowadzają wody melioracyjne z 2.830 ha). Prawy brzeg zbiornika jest wysoki, lewy brzeg osłaniają zapory boczne o długości około 30 km. Powyżej zbiornika na obu brzegach znajdują się wały przeciwpowodziowe. SW Włocławek, w wyniku zaniechania budowy pozostałych stopni, przez 50 lat był eksploatowany w warunkach odbiegających od tych, do jakich został zaprojektowany.

Załączniki:

Plik	Opis	Rozmiar	Utworzono	Ostatnia modyfikacja
przepławka raport migracji ryb przez Stopień 2019(2).pdf		6155 kB	2020-03-16 11:42	2020-03-16 11:42
Monitoring migracji ryb przez przepławkę na SW we Włocławku w 2018 roku		5348 kB	2020-03-04 10:46	2020-03-04 12:11
Monitoring migracji ryb przez przepławkę na SW we Włocławku w 2017 roku		5060 kB	2020-03-04 10:46	2020-03-04 12:11
Monitoring migracji ryb przez przepławkę na SW we Włocławku w 2016 roku		4946 kB	2020-03-04 10:46	2020-03-04 12:11
Monitoring migracji ryb przez przepławkę na SW we Włocławku w 2015 roku		2871 kB	2020-03-04 10:45	2020-03-04 12:11